Κάτω από τη δυναστεία του αυτονόητου

Κάποτε οι διανοούμενοι έλεγαν καινούρια, ρηξικέλευθα πράγματα, επί μεγάλων θεμάτων. Σήμερα, όλα τα «καινούρια» πράγματα έχουν ήδη παραχθεί, κομμάτι κομμάτι, μέσα στις ακαδημαϊκές αίθουσες, μέσα σε παχυλά προγράμματα. Με την κατάτμηση της γνώσης, υπονομεύθηκαν τα όντως μεγάλα θέματα. Επιπλέον, χάθηκε το στοιχείο της έκπληξης, εκείνη η ηλεκτρική εκκένωση που δημιουργούσε η ακαριαία επαφή του συσσωρευμένου Λόγου με το κοινωνικό σώμα.
Όλα άλλαξαν μετά τον Μάη του ‘68. Μπορεί να φανταστεί κανείς, τι θα συνέβαινε αν βρισκόντουσαν εκτός Πανεπιστημίων, Ιδρυμάτων και Προγραμμάτων, μερικές χιλιάδες και, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μερικές εκατοντάδες χιλιάδες, εξαιρετικά μορφωμένοι; Θα ταρακουνούσαν το σύμπαν. Το ίδιο θα συνέβαινε, αν σχεδόν όλοι σπούδαζαν όπως παλιά, δηλαδή 4-5 χρόνια. Σήμερα, με 10 χρόνια σπουδές, απορροφάται, ενσωματώνεται η δυναμική της ανήσυχης νεότητας, εκατομμυρίων νέων.
Υπήρξε κάποιο σχέδιο; Όχι, δεν νομίζω να συνωμότησε κανείς. Ήταν, απλά, μια προσπάθεια αυτοσυντήρησης του συστήματος. Θα πρέπει να την καταγγείλουμε; Όχι, βέβαια. Το γεγονός ότι η νεολαία μορφώνεται, είναι θετικό. Το γεγονός πως οι εν δυνάμει διανοούμενοι είναι καθηγητές στα Πανεπιστήμια, και αυτό είναι θετικό. Όπως θετικό ήταν και το μεταπολεμικό κοινωνικό κράτος, που απορρόφησε τους κοινωνικούς κραδασμούς και απομάκρυνε την πιθανότητα για απρόβλεπτες πολιτικές συμπεριφορές, δυτικά του Τείχους του Βερολίνου... Δεν χρειάζεται να είμαστε πεινασμένοι και αγράμματοι για να επαναστατήσουμε.
Ναι, αλλά έτσι χάσαμε τους διανοούμενους. Μας λείπουν, όμως; Αμφιβάλλω. Αν όντως μας λείπουν, ας τους ανακαλύψουμε. Υπάρχουν και είναι εκεί. Μέσα ή έξω από τον ακαδημαϊκό χώρο. Τι κάνουν; Αντιστέκονται στη δυναστεία του αυτονόητου. Δεν είναι περιθωριακοί, ρακένδυτοι αμπελοφιλόσοφοι ή εναλλακτικοί, αποσυρμένοι σε κάποιο ησυχαστήριο. Υπάρχουν εδώ, είναι δίπλα μας. Μόνο που συνήθως είναι σιωπηλοί ή τουλάχιστον καθόλου θορυβώδεις. Γι΄ αυτό η ευθύνη είναι όλη δικιά μας, της κοινωνίας.
Όταν όλα τα μεγάλα θέματα ισοπεδώνονται στις ειδήσεις των 8, τι μπορεί να σημαίνει ο λόγος ενός διανοούμενου; Να βγει να μιλήσει, ανάμεσα σε έναν φόνο και μια διαφήμιση αυτοκινήτου; Θα αλλάξουμε κανάλι. Όταν διαβάζουμε, βλέπουμε, ακούμε, τρώμε όλη τη σαβούρα αδιαμαρτύρητα, όταν τρέχουμε όλη μέρα χωρίς ανάσα, είναι δυνατόν να μπορέσουμε να σκεφτούμε, να αναζητήσουμε μια δεύτερη, μια άλλη σκέψη;
Ανέκαθεν, οι διανοούμενοι απαντούσαν σε αιτούμενα της κοινωνίας. Έβαζαν φωτιές σε δάση κοινωνικής ανησυχίας. Τι κοινωνία είναι αυτή, που δεν έχει πια τέτοια «δάση», αλλά κολυμπά στη ραθυμία του αυτονόητου και δεν χρειάζεται διανοούμενους; Μην τους ζητάμε και τα ρέστα από πάνω.
Δημοσιεύτηκε στον Ελεύθερο Τύπο 22/06/2008