Βιβλιοκριτική: "Μια αδελφική επιστολή Εγχειρίδιο.Προεκλογικής Εκστρατείας".

Q.T.Cicero, Εγχειρίδιο Προεκλογικής Εκστρατείας,
Εισαγωγή-Μετάφραση: Αθηνά Δημοπούλου-Πηλιούνη,
Πρόλογος: Καλλιόπη Μπουρδάρα,
εκδ. Πατάκης, Αθήνα, 2004.


«Αν και είσαι προικισμένος με όσα μπορεί να χαρίσει στους ανθρώπους το ταλέντο, η πείρα ή η επιμέλεια, θεώρησα πως δεν είναι ανάξιο της αμοιβαίας μας στοργής, να σου υποδείξω όσα μου έρχονταν στο μυαλό, καθώς σκέφτομαι μέρα νύχτα την προεκλογική σου εκστρατεία. Όχι για να μάθεις κάτι νέο από αυτά, αλλά για να συναχθούν όλα όσα μέσα στη δράση φαίνονται διάσπαρτα και συγκεχυμένα, με τη λογική και την κατάταξη, σε μια άποψη. Αν και η φύση είναι πράγματι ισχυρή, όπως φαίνεται, μπορεί κανείς προσποιούμενος, να νικήσει τη φυσική έξη για μια υπόθεση λίγων μηνών».

Με τα πιο πάνω λόγια ξεκινά η επιστολή του Κόιντου Τύλλιου Κικέρωνα προς τον αδελφό του Μάρκο Τύλλιο Κικέρωνα, υποψήφιο για το ανώτατο αξίωμα της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας, το 64 π.Χ.
Πρόκειται για ένα κείμενο που απευθύνεται στον πρώτο homo novus[1] που αναδεικνύεται ύπατος από το 94 π.Χ, με το κακόηχο και άγνωστο στη Ρώμη όνομα Cicero, που σημαίνει ρεβίθι και που επρόκειτο για παρατσούκλι από κουσούρι προγόνου στο πρόσωπο.
Η ερώτηση που τίθεται από την πρώτη κιόλας γραμμή του προλόγου και αφορά το «γιατί ένας πολιτικός ή γενικά ένας σύγχρονος άνθρωπος να διαβάσει ένα εγχειρίδιο προεκλογικής εκστρατείας που γράφτηκε τον 1ο αιώνα π.Χ. και αναφέρεται στην πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα της Ρώμης και του ρωμαϊκού λαού της εποχής εκείνης»[2] δεν περιορίζεται στην κοινότοπη απάντηση ότι η ιστορική γνώση φωτίζει καλύτερα το παρόν και τις προκλήσεις του μέλλοντος.
Πολύ γρήγορα το ίδιο το κείμενο, μια επιστολή με τη μορφή και τις διαστάσεις μιας μικρής πραγματείας, δίνει την απάντηση, αφού ουσιαστικά και χωρίς ίχνος υπερβολής πρόκειται για έναν άρτιο οδηγό πολιτικού μάρκετινγκ, όπως ορθότατα σημειώνει η Αθηνά Δημοπούλου-Πηλιούνη.[3]

Με ισχυρούς επαγωγικούς αρμούς στην λεπτομερή περιγραφή των όσων οφείλει να πράξει ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας για να εξασφαλίσει την εκλογή του στο ύπατο αξίωμα, ο Κόιντος ξεδιπλώνει τις μεθόδους, τους τρόπους και τη στρατηγική αφήνοντας έκπληκτο τον αναγνώστη, να αναρωτιέται για το ποτέ γράφτηκε το συγκεκριμένο κείμενο.
Αφού εξαντλεί την περιγραφή των θετικών ιδιοτήτων της υποψηφιότητας του αδελφού του σε σύγκριση με τα μειονεκτήματα των αντιπάλων, όπως οφείλει να κάνει ο κάθε αναλυτής και επικοινωνιολόγος, προκειμένου να χαράξει ορθή προεκλογική στρατηγική, προχωρά στην παράθεση των συμφερόντων που είναι αντίθετα στην εκλογή του Κικέρωνα.
Οι συμβουλές που ακολουθούν, αφορούν τις τακτικές οργάνωσης των υποστηρικτών, των φίλων, των συγγενών και των κοινών σωματείων. Άλλως, με όρους πολιτικής επικοινωνίας, η οργάνωση των «πυρήνων» που θα προπαγανδίσουν σε διαφορετικές κοινωνικές και οικονομικές τάξεις ψηφοφόρων την υποψηφιότητα του Κικέρωνα. Η κεφαλαιοποίηση, επίσης, σε ψήφους και επιρροή των δικών που έχει κερδίσει ο Κικέρωνας για διάφορους ισχυρούς, αλλά και τα ρουσφέτια, εξετάζονται, ως ιδιαιτέρως αποτελεσματικά εκλογικά εργαλεία: «και ακόμα, στα ρουσφέτια, που πρέπει να τα διαφημίζεις και να τα προβάλλεις,..»[4].
Ο Κόιντος εφιστά την προσοχή του υποψηφίου στο πάθος των νεότερων σε ηλικία υποστηρικτών, αφού «ο ζήλος των νεαρών στο να συλλέγουν ψήφους, να κάνουν επαφές, να κυκλοφορούν διαδόσεις, να αποτελούν τη συνοδεία σου, είναι εντυπωσιακός και σου προσδίδει κύρος»[5]
Δε φείδεται, επίσης, των συμβουλών που αφορούν το ύφος, τα λόγια και τις μικρές εκείνες λεπτομέρειες στην προσωπική επαφή του υποψηφίου με τους εν δυνάμει ψηφοφόρους του. «…χρειάζεται γερή μνήμη για ονόματα, κολακεία, συνεχή παρουσία, γενναιοδωρία, δημοσιότητα…»και συνεχίζει υπερθεματίζοντας «…αλλά αυτό που χρειάζεσαι επιτακτικά είναι η κολακεία, που ακόμα κι αν στην υπόλοιπη ζωή είναι ένα κακό ελάττωμα, παρ’ όλα αυτά, στην προεκλογική εκστρατεία είναι απαραίτητη[6]».
Ο Κόιντος κάνει λόγο ξεκάθαρα για χειρισμό του λαού, για πλούσιες υποσχέσεις και κολακευτικές και προτρέπει τον Κικέρωνα για: «ό,τι δεν μπορείς να κάνεις, αρνήσου το με λεπτότητα, ή καλύτερα να μην το αρνηθείς. Ένας καλός άνθρωπος θα κάνει το πρώτο, ένας καλός υποψήφιος το δεύτερο[7]».
Ο υποψήφιος δέχεται συμβουλές και για το ενδεχόμενο αρνητικών καταστάσεων που θα αντιμετωπίσει κατά την προεκλογική εκστρατεία. «Παντού βασιλεύουν η απάτη, οι παγίδες, η προδοσία. Δεν είναι ώρα τώρα να ξαναρχίσουμε την αιώνια συζήτηση[8]» αναφέρει χαρακτηριστικά ο Κόιντος. Και με αφετηρία αυτή τη διαπίστωση κάνει λόγο για την ορθή αντιμετώπιση της τάξης των αναδόχων έργων, το φόβο που πρέπει να ξυπνήσει ο Κικέρωνας στους μεσαζόντες της πολιτικής εξαγοράς, τα «λαδώματα[9]».
Εντυπωσιακή, επίσης, είναι η σημασία που αποδίδει στην προβολή του υποψηφίου με κάθε τρόπο, στην προεκλογική εκστρατεία, η οποία πρέπει να είναι ιδιαιτέρως εντυπωσιακή. «…να μιλήσουμε για τη διαφήμιση» τον προτρέπει χαρακτηριστικά «την οποία πρέπει να επιδιώξεις όσο το δυνατόν[10]». Και πιο κάτω συνεχίζει: «Φρόντισε όλος σου ο προεκλογικός αγώνας να είναι μια λαμπρή επίδειξη, έξοχη, μεγαλοπρεπής, δημοφιλής, που να δημιουργεί τις καλύτερες εντυπώσεις και το μεγαλύτερο γόητρο[11]».
Στη σημαντική εισαγωγή, όπου παρατίθεται η ζωή και η πολιτική σταδιοδρομία του Κικέρωνα, η εποχή του και η πολιτική συγκυρία, η Αθηνά Δημοπούλου-Πηλιούνη προχωρά και στην ανάλυση της δομής και του λόγου ύπαρξης της συγκεκριμένης επιστολής. Τι ανάγκη άραγε υπήρχε, ώστε ο κατά τέσσερα χρόνια μικρότερος αδελφός να συντάξει έναν λεπτομερή «οδικό χάρτη» προεκλογικών συμβουλών προς τον αδελφό που συναντούσε καθημερινά, προς τον Κικέρωνα, το σημαντικό ρήτορα των δικανικών και πολιτικών λόγων, των φιλοσοφικών πραγματειών;
Η Αθηνά Δημοπούλου-Πηλιούνη ισχυρίζεται ότι ουσιαστικά πρόκειται για μια «ανοικτή επιστολή», ένα εργαλείο προπαγάνδας της υποψηφιότητας του Μάρκου Κικέρωνα, ερμηνεία που ενισχύεται από την λεπτομερή προβολή των πλεονεκτημάτων της εκλογής του και την εξίσου λεπτομερή απαρίθμηση των μειονεκτημάτων των αντιπάλων του. Ο στόχος της επιστολής παρουσιάζεται να είναι διττός: α) μια πραγματεία περί επιτυχούς προεκλογικής εκστρατείας και β) η προβολή της εκλογής του Κικέρωνα, χωρίς την άμεση εμπλοκή του υποψηφίου που θα ακύρωνε το αληθές των πλεονεκτημάτων της εκλογής του, «ένας μακρινός πρόδρομος των ενημερωτικών (αλλά πληρωμένων) καταχωρήσεων και λοιπών οδηγών που δημοσιεύονται με χορηγίες διαφημιζομένων στα σύγχρονα διαφημιστικά μέσα[12]».
Εν όψει των εκλογών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που θα λάβουν χώρα την επόμενη Κυριακή, δε θα ήταν καθόλου άσκοπο οι υποψήφιοι να προστρέξουν για τις συμβουλές του Κόιντου Τύλλιου Κικέρωνα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
[1] «Ο λατινικός όρος “homo novus” αφορά το πρώτο άτομο ενός γένους ή μιας οικογένειας που κατείχε αξίωμα. Τυπικά η κατάληψη των αξιωμάτων στη Ρωμαϊκή Δημοκρατία (Res Publica) ήταν εφικτή για όλους τους πολίτες. Ωστόσο, με ελάχιστες εξαιρέσεις την εξουσία άσκουσε σε όλα τα επίπεδα των αξιωμάτων η κληρονομική αριστοκρατία, η οποία είχε τα χρήματα και τα μέσα, ώστε να επιτυγχάνει τη συνεχή εκλογή των μελών της.
[2] Βλ. Μπουρδάρα Κ. (2004), Πρόλογος, στο Q.T.Cicero, Εγχειρίδιο Προεκλογικής Εκστρατείας, Αθήνα, Πατάκης, σελ. 11.
[3] Βλ. Δημοπούλου-Πηλιούνη Α. (2004), Εισαγωγή, στο Q.T.Cicero, Εγχειρίδιο Προεκλογικής Εκστρατείας, Αθήνα, Πατάκης, σελ. 76.
[4] Βλ. Q.T.Cicero, Εγχειρίδιο Προεκλογικής Εκστρατείας, Αθήνα, Πατάκης, σελ. 147.
[5] Βλ. στο ίδιο, σελ. 135 κ.ε.
[6] Βλ. στο ίδιο, σελ. 145 κ.ε.
[7] Βλ. στο ίδιο, σελ. 149 κ.ε.
[8] Βλ. στο ίδιο, σελ. 141 κ.ε.
[9] Βλ. στο ίδιο, σελ. 163 κ.ε.
[10] Βλ. στο ίδιο, σελ. 155 κ.ε.
[11] Βλ. στο ίδιο, σελ. 159 κ.ε.
[12] Βλ. Δημοπούλου-Πηλιούνη Α. (2004), Εισαγωγή, στο Q.T.Cicero, Εγχειρίδιο Προεκλογικής Εκστρατείας, Αθήνα, Πατάκης, σελ. 77.